W styczniu 2012 r. zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821 ze zmianami).

Nowy system ma za zadanie wzmocnić wsparcie dysfunkcyjnej rodziny biologicznej dziecka, przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, a w konsekwencji w przyszłości ograniczyć liczbę dzieci umieszczanych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Pomoc dotyczyć ma również rodzin, które sprawują pieczę zastępczą nad dziećmi, pozbawionymi opieki rodzicielskiej. 

System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców, a obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz organizacji pieczy zastępczej, w zakresie ustalonym ustawą, spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej. 

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa, że co do zasady finansowanie pobytu dzieci w pieczy zastępczej należy do obowiązku powiatu. Jednakże, na mocy art. 191 ust. 9 i 10 w przypadku umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej współfinansuje pobyt tego dziecka w pieczy zastępczej, w wysokości:

1. 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
   
   
2. 30% w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
   
   
3. 50% w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.
   
   

FORMY PIECZY ZASTĘPCZEJ

1) Formami rodzinnej pieczy zastępczej są: 

• rodzina zastępcza:
  
  

1. spokrewniona, tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
   
   
2. niezawodowa, tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej, niebędącymi wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
   
   
3. zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa  specjalistyczna; tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej, niebędącymi wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
   
   
   

2)   rodzinny dom dziecka.

• Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka, na ich wniosek, są wspierane przez rodziny pomocowe, na zasadach określonych w art. 73-75 ustawy. 
  
  

Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę  i wychowanie, w szczególności:

1. traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
   
   
2. zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
    
3. zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;
   
   
4. zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań;
   
   
5. zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;
   
   
6. zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
   
   
7. umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi  inaczej.
   
   

W przypadku gdy Ośrodek Pomocy Społecznej poweźmie informację o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza w tej rodzinie wywiad środowiskowy, na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r. poz.1876 z późniejszymi zmianami).

Po dokonaniu analizy sytuacji rodziny, pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy wnioskuje do dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej o przydzielenie rodzinie asystenta rodziny.